Höchstmoderne Tastaturen + nur gescannte historische Zeitung = die Geschichte lebt: Auf dem Beispiel der ´Neuen Lodzer Zeitung´

Die nur gescannten deutschsprachigen Pressearchive in Polen sind ein Alptraum und ein Traum zugleich. Automatische Texterkennung scheint der einzige Weg zu sein, die gewaltigen Mengen an Inhalten der derartigen Archiven zu verarbeiten. Wenn man aber etwas wählerisch ist, dann ist es gut möglich dies im kleineren, doch bedeutenden Maßstab, unter Einsatz der dazu am besten geeigneten Tastaturen zu machen. Schließlich ist nicht alles darin wirklich wichtig. Praktisch genommen sind nur die historischen Pressequellen zur Politik, Gesellschaft und Wirtschaft unbedingt nötig, um die wichtigen Ereignisse aus dem Zeitalter als Lodsch noch die polnisch-deutsch-jüdische Stadt war, besser zu verstehen. Und um mit der „Neuen Lodzer Zeitung“ zu reden: „Die Geschichte ist nicht bloß ein Repertorium von Zahlen und Namen, nicht bloß eine Gedenktafel dessen, was geschehen und unwiederbringlich vorbei ist.” (August Müller)

Die „Neue Lodzer Zeitung“ war eine ganz besondere Zeitung gewesen. 1902 durch junge Journalisten der „Lodzer Zeitung“ gegründet, zeichnete sie sich mit dem westeuropäischen Niveau seines Journalismus aus. Seit Anfang an war sie und ist bis heute eine Fundgrube an historischen Angaben und Meinungen über das späte Russische Kaiserreich, Russisch-Polen und die Zweite Republik Polen geblieben.

Keine andere deutschsprachige Zeitung in Polen war so eindeutig polenfreundlich gesinnt gewesen

Sie spiegelte die hohen Idealen der Polendeutschen und der Lodzermenschen wieder. Unter tragischen Umständen (Terrorangriffe der Hitlers Luftwaffe) beendete sie ihre Tätigkeit am 3. September 1939. Am demselben Tag war auch die (auf ähnliche Art und Weise geführte) „Volkszeitung“ zum letzten Mal erschienen.

Das digitale Archiv der historischen Zeitung ist heute bei den Webseiten der zwei großen mittelpolnischen Bibliotheken zugänglich

Ihre Digitalisierung ist leider keineswegs perfekt. Zum ersten es fehlen ganze Jahrgänge und einige andere sind lückenhaft erhalten geblieben. Die Ursache dafür sind die Aktivitäten der Hitlerjugend, die alle für sie zugänglichen Exemplaren von der Zeitung mit Haß und Verachtung im Herz aufsuchte, um diese als Altpapier zu benutzen. Anderseits aber es wurde nichts gemacht, um die vor der Zerstörung gerettete Mehrheit der wundervollen Zeitschrift in der Dritten Republik Polen irgendwie zu ordnen und etwas mehr bekannt zu machen.

Das Hauptproblem der digitalen Pressearchive der Zeitschriften aus der ersten Hälfte des 20. Jahrhunderts besteht darin, dass wenn für die viele hunderttausend, sogar Millionen Aufsätze und Beiträge umfassenden Sammlungen keine automatische Texterkennung ("OCR") eingesetzt wurde, da...

Da steht man ziemlich ratlos dem riesigen Dschungel der Inhalte gegenüber. Es sei denn, jemand hat es wirklich gern ein Dschungelcamp zu bauen und dann das märchenhafte Reichtum des kaum bekannten Landesinneren für sich selbst und für die Anderen zu erschließen. Ich habe bei der „Neuen Lodzer Zeitung“ ausgerechnet damit zu tun. Ganz anders als im Fall der anderen digitalen Pressearchive. dieser der Österreicher, Schweizer und Luxemburger (um im deutschsprachigen Raum zu bleiben), wo die Inhalten sogar im digitalen Volltext zugänglich sind. Als Deutschliebhaber muss ich mich nicht dazu zwingen, den ganzen Dschungelkampf, welcher uns die Geschichte und Gegenwart auf die Schultern gepackt hat, aufzunehmen. Ich werde dort keinen Dschungelkönig, sondern die Heiligen und Helden treffen, und trotzdem...

So oder so sind die modernsten Tastaturen unbedingt notwendig, um die Notizen zu machen oder die Zitaten mit Hilfe von Textverarbeitung zu erstellen und diese später für digitale Medien zu vorbereiten

Die Aufgabe ist als mittelschwer zu beurteilen: Die besten Tastaturen (als Android-apps) runterzuladen und sie dann, sozusagen, in der Rolle des Abtransportmittels der neu entdeckten Reichtümer zu benutzen. Diese Möglichkeit bieten vor allem die Flachrechner an. Ich habe aus dem umfangreichen Angebot an höchstmodernen drei gewählt. Als die erste, GO Keyboard Pro, um auf Deutsch von heute zu schreiben. Sowas ist unbedingt nötig.

Als zweite, die Emoji Keyboard (mit drei Herzen), ohne digitales Wörterbuch der deutschen Sprache, um die alte, klassische deutsche Wortschatz selbstständig zu sammeln und zu speichern, einschließlich die veraltete, doch so für mich entzückende, Rechtschreibung.

Die polnischen Juden haben seit Anfang an ihre Vertreter bei den Einrichtungen, die die Machthabenden in unserem Land berieten, gehabt. Man ließ ihnen sich frei auszusprechen, so dass sie interessante Sachen zum Thema Finanzen erzählen konnten.

Die gebrochene Schrift kann ich seit eh und je lesen, doch um dies vollständig zu benutzen, hab ich mir auch ein der Tastaturtype, die der Benutzer fast beliebig programmieren kann, besorgt. Die ai.Bot Keyboard Free benutzt die Wortschatz aus Emoji dazu. Ein kleines Beispiel dafür:

Auf diese Art und Weise hab ich nun drei neue Tastaturen zur Verfügung, die mir einerseits eine schnelle Worteingabe und Fehlerkorrektur sichern, anderseits aber auch das Sammeln der alten Wortschatz sowie die Nachahmung des Schreibstils der Verfasser der historischen Zeitung ermöglicht haben. Der beste Ausgleich zwischen diesen zwei Aufgaben ist einfach: die deutschen Tastatur-Sprachpaketen für Emoji und ai.Bot etwas später, nach Bearbeitung von etwa zehn Texten per Hand, hochzuladen.

Ziel erkannt und erreicht: Johannes Danielewski warnt mal wieder

Der evangelisch-lutherische Gläubige, Mitglied der Kirchengemeinde Sankt Johannis (St-Johannis-Kirche) in Lodsch, Freund des späteren Märtyrers Julius Bursche, warnte im Jahr 1930 vor der Zerstörung der christlichen Werte durch heidnischen Chauvinismus. Danielewski starb im Jahr 1933. Er erlebte die NS-Verbrechen, denen die Geistlichkeit sowie die christlichen Aktivisten, wie er selbst, zu Tausenden zum Opfer fielen, nicht mit. Seine Prophezeiungen erfüllten sich.

Ich habe ein Aufsatz, der auch für die Nachwelt niedergeschrieben wurde, und zweifelsohne unsere Aufmerksamkeit verdient, entdeckt

Zuerst kurz über seinen historischen Hintergrund. In Polen gab es damals zwei ganz verschiedene Organisationen der deutschen Minderheit. Deutscher Volksverband in Polen vereinigte die Reichsdeutschen, die lebten einst glücklich im Deutschen Kaiserreich. Sie waren die ehemaligen Untertanen von Kaiser Wilhelm, die mit Polen nichts zu tun haben wollten, und trotzdem polnische Bürger werden mussten. Dies war eine der Folgen der deutschen Niederlage im Ersten Weltkrieg; die Grenzen Polens wurden nach Westen verschoben. An der Spitze des Volksverbandes stand, erstaunlicherweise, ein Polendeutscher, August Utta. Dies war aber auch auf die Folgen der polnischerseits begangenen Fehlgriffe zurückzuführen. Darüber kurz am Ende.

Zudem wirkte Utta seit 1919 als führendes Mitglied im Synodenrat der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen

In Opposition zu den Volksverbändlern war der Deutsche Kultur- und Wirtschaftsbund in Polen enstanden, um die Interessen der deutschstämmigen Bewohner Mittelpolens zu repräsentieren. Die beiden deutschen Volksgruppen in der Zweiten Republik Polen unterscheideten sich stark gegeneinander. Auch bei ihren Ansichten zu religiösen Angelegenheiten. Dies führte zu den Versuchen der Reichsdeutschen das Bollwerk der Polenfreunde, die Großstadt Lodsch zu erobern.

Als Gegengewicht zur „Neuen Lodzer Zeitung“ wurde die Tageszeitung „Freie Presse“ gegründet. Mit dem Leitartikel der letzten, der sich mit der Bilanz des Jahres 1929 befasste, setzte sich der Vorsitzende des Deutschen Bundes, Danielewski auseinander. Er berufte sich dabei eifrig auf die wahren Grundsätze der evangelischen Glaube.

Er glaubte an Gott, glaubte auch an Polen...

„In der Behandlung der zweiten Bilanzposition der Volksverbändler kann man eine direkte unchristliche Einstellung wahrnehmen. [...] Die Totengräber am Christentum sind diejenigen, welche die Politik in die Kirche hineintragen, die Pastoren haben wollen, welche nicht durch den Mund des Heiligen Geistes reden, sondern nach den Anweisungen des Volksverbandes. Es sind diejenigen, die mit Sturmtrupps und mit Leuten, welche innerlich der Kirche fernstehen die Kirche erobern wollen. [...]

Die Kirchenaustritte wie der Rückgang der Leserzahl der christlichen Zeitschriften sind auf das Konto derer zurückzuführen, welche nichts unversucht lassen, um die Kirche zu politisieren und sie als Propagandamittel für ihre Parteizwecke zu benutzen. Auf die Passivseite der politischen Bilanz gehört auch die hetzerische Tätigkeit politischer Parteien, einschließlich des Volksverbandes, die unzweifelhaft zum Kommunismus führt.

Jede deutschfeindliche Politik muß der lutherischen Kirche fern bleiben, aber wenn man diese Forderung aufstellt, da muß man doch gleichzeitig fordern, daß die Kirche nicht zum Feind der polnischen Bevölkerung wird, sondern daß das Band der christlichen Nächstenliebe [auch] diese umschließt. [...] Sind wir der Ansicht daß Glaubensbrüder, daß die Regierung usw. Fehler begehen, dann sollten wir als Christen Gott bitten, den betreffenden Kreisen eine andere Einsicht zuteil werden zu lassen, nicht aber zu hetzen.“

„Sonst ehren wir Gott mit den Lippen und das Herz ist fern von Gott. Das ist eben die Einstellung der Kreise, welche die Kirche zu politischen Zwecken mißbrauchen wollen.“

„Der Führer des Volksverbandes hat in seiner Bilanz keine Schlußfolgerungen gezogen und keine Besserungsvorschläge gemacht. Kein besserer Vorschlag wird aber für das neue Jahr gemacht werden können, als daß endlich eine Volksgemeinschaft in Polen geschaffen wird, in der die verschiedensten Bevölkerungsschichten um den Aufbau von Wirtschaft und Staat wetteifern, um Frieden, Glück und Wohlstand herbeizuführen und das Christentum in der Bevölkerung zu vertiefen.“

Johannes Danielewski, Totengräber am Christentum, „Neue Lodzer Zeitung”, 3. Januar 1930, S. 3 (21 nach dem Scan der Bibliothek der Lodzer Universität).

Die verkannten Heiligen

Die Evangelische oder z. B. Methodistische Kirche hat seit Anfang an mit der Heiligenverehrung Abschied genommen. Dies bedeutete aber nicht, dass Gott der Allmächtige damit aufgehört hat, die heiligen Männer und Frauen in der Welt für Ihn zu berufen und ihnen wichtige Aufgaben zu geben. Es gibt einfach keine formelle Heiligsprechung bei den Protestanten.

Wenn wir die Taten und die Lehren der hervorragenden Anführer des lutherischen Volkes in Polen von damals kennenlernen, da sehen wir die Heiligen. Wir sehen den richtigen Weg der Gotteskirche — das aufrichtige Gehorsam gegenüber dem Ewigen Vater. Das ist eine der wichtigsten Themen der „Neuen Lodzer Zeitung“. Das ist auch ein Grund warum die historische Zeitung schließlich erst richtig erschließt sein soll.

Das ist offensichtlich nicht der einzige Wert der alten deutschsprachigen Lodzer Zeitungen und Zeitschriften als historische Quellen

Diese Zeitungen geben auch eine Antwort auf die Frage, warum es trotz der günstigen Bedingungen in Städten wie Tomaschow von Mazowien nicht möglich war, die deutsche Minderheit in der Zweiten Republik Polen vollständig zu integrieren.

Die Regierungen der Nationalen und der Bauernpartei (1919-26) sündigten in übermäßiger Eile. Sie führten die Schulen mit zwei Unterrichtssprachen in rein deutschen Dörfern ein, ohne etwas abzuwarten und einige Bedingungen allmählich zu ändern. Nach einigem Zögern hat das Sanatoren-Regime (1926-39) damit begonnen, die Menschen durch Verwaltungszwang zu polonisieren, und trat auf diese Art und Weise in die Fußstapfen der Germanisierer und Russifizierer. Ungeachtet der Tatsache, dass die Politik der Teilungsmächte gescheitert war und zum bewaffneten Widerstand gegen sie führte, der mit dem Sturz ihrer Herrschaft endete. Historia magistra vitae est!

Nach dem Abschluß des Aufsatzes hab ich von einem anderen, ziemlich ähnlichen Archiv erfahren

Auch in diesem Fall man muss sich die Mühe geben und langsam durchstöbern. Es ist eine Sammlung an historischen Unterlagen der Kaiserlichen sowie der Deutschen Wehrmacht aus dem Ostfront. Jede Menge an alten Maschinenschriften, keine Normseiten, niedriger bestenfalls mittlerer Qualität. Ich meine damit: Deutsch-Russisches Projekt zur Digitalisierung Deutscher Dokumente in Archiven der Russischen Föderation.

Die Bestände wurden zwei in ziemlich zahlreiche thematische Gruppen aufgeteilt, blieben aber nur gescannt. Es ist auch nicht verwunderlich; ein Teil davon wurde von den Soldaten der Sowjetarmee aus der Asche geborgen. Digitalisierung muss unter diesen Umständen auf Seitenbilder und ihre Auslagerung begrenzt werden. Dies gibt Anregung und Anlaß, die Tätigkeit rund um die höchstmodernen Tastaturen des Android-Betriebssystems weiterzuführen.

Ultranowoczesne klawiatury + tylko zeskanowana historyczna gazeta = żywa historia. Na przykładzie ‘Neue Lodzer Zeitung’

Zaledwie zeskanowane archiwa niemieckojęzycznej prasy (jaka ukazywała się niegdyś) w Polsce to jakiś koszmar, a zarazem dar losu. Wydaje się, że automatyczne rozpoznawanie pisma (OCR) to jedyny sposób na to, aby opracować olbrzymie ilości tekstów, które zawierają tego typu archiwa. Jeżeli jednak być nieco wybrednym, to dokonanie tego przy użyciu najlepiej się do tego celu nadających klawiatur (wirtualnych) jest rzeczą jak najbardziej wykonalną. Koniec końców nie wszystko jest naprawdę ważne w historycznych źródłach prasowych. Chcąc lepiej zrozumieć wydarzenia z czasów, w których Łódź była miastem polsko-niemiecko-żydowskim można ograniczyć się do istotnych informacji o polityce, gospodarce i społeczeństwie. Powtarzając zdanie z "Neue Lodzer Zeitung" dodam: „Historia nie ogranicza się do wymieniania imion i nazwisk, dat i liczb; nie jest też li tylko tablicą pamiątkową, mającą przypominać o tym, co było i bezpowrotnie minęło.” (August Müller)

„Neue Lodzer Zeitung / Nowa Gazeta Łódzka" była zupełnie wyjątkową gazetą. Założona w 1902 r. przez młodych dziennikarzy z „Lodzer Zeitung” wyróżniała się zachodnioeuropejskim poziomem dziennikarstwa. Od samego początku była i pozostała po dziś dzień kopalnią wiedzy o późnym Cesarstwie Rosyjskim, kongresówce i II Rzeczypospolitej.

Żadna inna niemieckojęzyczna gazeta w Polsce nie była do tego stopnia nastawiona propolsko

Odzwierciedlała szczytne ideały polskich Niemców oraz Ludzi Miasta Łodzi. Jej dzieje zakończyły się w tragicznych okolicznościach (ataki terrorystyczne sił powietrznych Hitlera na Ludzi Miasta) 3 września 1939 r. Tego samego dnia po raz ostatni ukazała się również prowadzona w podobny sposób „Volkszeitung / Gazeta Ludowa”.

Cyfrowe archiwum tej historycznej gazety jest obecnie dostępne na stronach internetowych dwóch głównych bibliotek Polski Środkowej

Niestety jej ucyfrowienie jest dalekie od doskonałości. Przede wszystkim brakuje całych roczników, a niektóre inne zostały zachowane w stanie niekompetentnym. Stało się tak w wyniku działalności Młodzieży Hitlerowskiej (Hitlerjugend), której drużyny wyszukiwały wszystkie egzemplarze tej gazety, z nienawiścią i pogardą w sercach, aby oddać ją na przemiał jako makulaturę. Z drugiej strony w Trzeciej Rzeczypospolitej nie zrobiono nic, aby systematycznie uporządkować uratowaną przed zniszczeniem większość zasobów tego cudownego czasopisma i choćby trochę je spopularyzować.

Główny problem z archiwami cyfrowymi prasy z pierwszej połowy XX wieku polega na tym, że jeśli nie zastosowano automatycznego rozpoznawania tekstu („OCR”) w kolekcjach zawierających setki tysięcy, a nawet miliony artykułów i krótkich wiadomości, wówczas…

Wówczas można stanąć, bezradnie rozkładając ręce, wobec ogromnej dżungli zawartych w nich treści. Chyba że ktoś naprawdę lubi budować obóz w dżungli, a potem starać się udostępnić bajeczne bogactwa mało znanego wnętrza lądu dla siebie i dla innych ludzi. Właśnie z tym mam do czynienia w przypadku „Neue Lodzer Zeitung”. Różni się to ogromnie od innych archiwów prasy cyfrowej: Austriaków, Szwajcarów i Luksemburczyków (chcąc poprzestać na niemieckim obszarze językowym), w których treść jest dostępna nawet jako pełny tekst cyfrowy. Jako miłośnik języka niemieckiego nie muszę zmuszać się do podjęcia całej tej walki w dżungli, która spada na nasze barki przez historię i współczesność. Nie spotkam tam King Konga, ale świętych i bohaterów, a jednak…

Tak czy inaczej, najnowocześniejsze klawiatury są absolutnie niezbędne do sporządzania notatek lub tworzenia cytatów jako tekstów w formatach komputerowych, a następnie dalszego ich przygotowania do przedstawienia w mediach cyfrowych

Należy to uznać za zadanie o średniej trudności wykonania. Rzecz polega na tym, aby załadować najlepsze klawiatury wirtualne (dostępne jako aplikacje systemu Android), a potem wykorzystać je – że tak to określę – jako środek transportu odkrytych bogactw. Takie możliwości zapewniają głównie tablety. Spośród tych ultranowoczesnych klawiatur wybrałem trzy. Jako pierwszą, GO Keyboard Pro. Umożliwia szybkie i wydajne robienie notatek współczesną niemczyzną. Także w innych językach, w tym po polsku, z czego właśnie w tej chwili korzystam.

Jako drugą, Emoji Keyboard z trzema sercami. W tym przypadku bez zewnętrznego słownika języka niemieckiego. Umożliwia mi to samodzielne zbieranie i ładowanie słownictwa z dawnej, klasycznej niemczyzny. Włącznie z zachowaniem przestarzałej, ale jak dla mnie czarującej pisowni.

Polscy Żydzi od samego początku mieli swoich przedstawicieli w instytucjach doradzających osobom sprawującym władzę w naszym kraju. Pozwalano im swobodnie się wypowiadać, toteż nieraz mówili ciekawe rzeczy na temat finansów…

Pismo gotyckie nauczyłem się czytać już bardzo dawno temu. Natomiast chcąc w pełni wykorzystać tę umiejętność czytania, zainstalowałem klawiaturę takiego typu, który poddaje się programowaniu przez użytkownika w naprawdę szerokim zakresie. Aplikacja ai.Bot Keyboard – bo to o nią mi chodzi – przejmuje przy tym słownictwo z klawiatury Emoji. Chcąc to nieco unaocznić:

W ten oto sposób mam teraz do dyspozycji trzy nowe klawiatury. Z jednej strony zapewniają mi szybkie dodawanie kolejnych słów. Tym bardziej, że pakiety językowe klawiatur Emoji oraz ai.Bot można załadować nieco później, po przepisaniu uprzednio około dziesięciu tekstów. Z drugiej umożliwiają zbieranie dawnego słownictwa oraz kopiowanie stylu pisania autorów historycznej gazety.

Pierwsze zwycięstwo w dążeniu do celu: Odkrywam ostrzeżenia Johannesa Danielewskiego

Ten wierny Kościoła Ewangelickiego (luterańskiego), zborownik parafii p. w. św. Jana w Łodzi, a także przyjaciel późniejszego męczennika Juliusza Bursche... W roku 1930 ostrzegał przed zniszczeniem wartości chrześcijańskich przez pogański szowinizm. Danielewski zmarł w roku 1933. Nie dożył zatem zbrodni hitlerowskich, których ofiarą padło wiele tysięcy duchownych oraz takich jak on sam działaczy chrześcijańskich. Niestety, spełniły się jego proroctwa.

Tak więc odkryłem esej, który został napisany również dla potomności i bez wątpienia zasługuje na naszą uwagę

Najpierw pokrótce jego tło historyczne. W Polsce działały wówczas dwie zupełnie różne organizacje mniejszości niemieckiej. Niemiecki Związek Ludowy w Polsce zrzeszał Niemców z Rzeszy Wilhelmińskiej. Zjednoczył byłych poddanych cesarza Wilhelma, którzy nie chcieli mieć nic wspólnego z Polską, a mimo to musieli zostać obywatelami Rzeczypospolitej. Stało się tak w wyniku przesunięcia granicy na korzyść strony polskiej po klęsce Niemiec w pierwszej wojnie światowej. Na czele Związku Ludowego stanął – co zdumiewające – polski Niemiec August Utta. Było to związane z błędną polityką państwa polskiego, o której krótko na końcu.

Utta prowadził (od r. 1919) swoją działalność również jako jeden z czołowych członków Rady Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce

Niemieckie Stowarzyszenie Kulturalno-Gospodarcze w Polsce powstało w opozycji do Związku Ludowego, aby reprezentować interesy niemieckich mieszkańców Polski Środkowej. Te dwie niemieckie grupy etniczne w II Rzeczypospolitej ogromnie się od siebie różniły. Również w poglądach na rolę religii. Doprowadziło to do podjęcia przez Niemców Rzeszy prób podbicia twierdzy niemieckich polonofilów, którą było wielkie miasto Łódź.

Jako przeciwwagę dla „Nowej Gazety Łódzkiej” założyli gazetę codzienną „Freie Presse” (wolna prasa). Z artykułem wstępnym tej ostatniej, w którym dokonano bilansu minionego roku 1929, podjął polemikę przewodniczący Niemieckiego Stowarzyszenia Danielewski. Odwołał się przy tym z zapałem do podstaw myśli luterańskiej.

W Boga wierzył, w Polskę wierzył...

„Odnosząc się do drugiej pozycji bilansu sporządzonego przez ludaków nie sposób nie dostrzec u nich jawnej postawy antychrześcijańskiej. […] Grabarzami chrześcijaństwa są ludzie co mieszają Kościół do polityki, co zamiast pastorów mówiących z Ducha Świętego chcą mieć takich co będą stosować się do wskazań Związku Ludowego. Tacy jak oni zdobywają kościoły przy pomocy pałkarzy i przy udziale ludzi już niewiele wspólnego mających z tym co nazywamy wiarą.

Występowanie z Kościoła oraz spadek liczby czytelników czasopism chrześcijańskich należy przypisać tym, co nie cofną się przed niczym, aby upolitycznić Kościół i cynicznie go wykorzystać jako trybunę partyjnej propagandy. Bezustanne podburzanie i szczucie ze strony pewnych partii politycznych, w tym ludaków, należy dopisać również do pasywów bilansu politycznego, jako przygotowujące warunki do triumfu komunizmu.

Kościół luterański winien trzymać się z dala od wszelkiej polityki antyniemieckiej. Jeżeli jednak ktoś publicznie wyraża takie żądanie, to powinien od razu dodać, że nie ma miejsca w naszych kościołach na wrogość wobec Polaków. Przeciwnie; na to mamy kościoły, aby w nich głosić miłość bliźniego wobec wszystkich mieszkańców kraju. […] O ile ktoś z nas dochodzi do wniosku, że nasi bracia w wierze, że rządzący popełniają błędy, natenczas naszym obowiązkiem jako chrześcijan jest prosić Boga, aby zechciał odmienić serca tych co w błąd popadli i dał im przejrzeć na oczy. Modlić się trzeba zamiast podburzać do nienawiści!”

„W innym wypadku czcimy Boga naszymi ustami, ale nasze serca są dalekie od Niego. Taka jest jednak postawa tych środowisk, które chcą nadużywać Kościoła do celów politycznych.”

„Wódz Związku Ludowego nie wyciągnął ze swoich bilansów żadnych wniosków ani nie przedstawił propozycji zmian na lepsze. Nie da się jednak podjąć w tej mierze lepszych postanowień noworocznych jak tylko to jedno. Mianowicie; trzeba wreszcie zacząć budować w Polsce jedną wspólnotę narodową, w ramach której wszystkie warstwy społeczne podejmą szlachetne współzawodnictwo na rzecz silnej gospodarki i sprawnego państwa, aby w końcu zapewnić pokój, szczęście i dobrobyt dla naszego kraju. Działając przy tym tak by wzmacniać, a nie osłabiać wiarę chrześcijańską pośród ludu.”

Johannes Danielewski, Totengräber am Christentum, „Neue Lodzer Zeitung”, s. 3. Januar 1930, s. 3 (21 wg skanu Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego – woluminów miesięcznych).

Zapoznani święci

Kościół Ewangelicki czy też np. Metodystyczny od samego początku odrzucił kult świętych. Nie oznaczało to jednak, że Bóg Wszechmogący przestał powoływać sobie na tym świecie ludzi świętych, w tym do wykonania ważnych zadań, które im przeznaczył. Protestanci nie dokonują jednak formalnych kanonizacji.

Poznając dokonania i nauki przywódców ludu luterańskiego w ówczesnej Polsce możemy dostrzec przykłady tego na czym polega życie osób prawdziwie świętych. Te przykłady wskazują również właściwą drogę Kościoła Bożego, którą stanowi szczere i ochocze posłuszeństwo wobec woli Ojca Wiecznego.

Nie jest to oczywiście jedyna zaleta dawnych, niemieckojęzycznych łódzkich gazet i czasopism jako źródeł historycznych

Gazety te dają również odpowiedź na pytanie dlaczego nie udało się w pełni zintegrować mniejszości niemieckiej w Drugiej Rzeczypospolitej, mimo sprzyjających ku temu warunków w takich miastach jak Tomaszów Mazowiecki.

Endecja zgrzeszyła nadmiernym pośpiechem w działaniu. Zbyt szybko starała się wprowadzić szkoły utrakwistyczne (dwujęzyczne). Nawet tam, gdzie należało trochę poczekać i działać metodą małych kroków w społecznościach wiejskich kolonistów. Reżim sanacyjny po pewnym wahaniu zaczął polonizować ludzi przy pomocy przymusu administracyjnego, idąc śladem germanizatorów i rusyfikatorów. Nie bacząc na to, że polityka zaborców zawiodła i doprowadziła do zbrojnych wystąpień przeciwko nim, zakończonych upadkiem ich panowania. Historia magistra vitae est!

Po zakończeniu tego artykułu dowiedziałem się o jeszcze jednym archiwum tego rodzaju

Również w tym przypadku trzeba zadać sobie trud przekartkowywania, gdy trzeba czytania strona po stronie. Chodzi tu o zbiór historycznych dokumentów Cesarskiej Siły Zbrojnej (Kaiserliche Wehrmacht), następnie Wehrmachtu Hitlera, które powstały na froncie wschodnim. Całe mnóstwo starych maszynopisów, bynajmniej nie strony znormalizowane; o niskiej, w najlepszym wypadku średniej jakości druku. Mam na myśli: Deutsch-Russisches Projekt zur Digitalisierung Deutscher Dokumente in Archiven der Russischen Föderation (Niemiecko-Rosyjski Projekt Ucyfrowienia Niemieckich Dokumentów z Archiwów Federacji Rosyjskiej).

Te zasoby podzielono na dość liczne grupy tematyczne, ale rzecz ograniczyła się do ich zeskanowania. Nie ma w tym nic dziwnego, skoro część z tego żołnierze Armii Radzieckiej uratowali spod popiołów. W takiej sytuacji cyfryzacja musi zostać ograniczona do sporządzenia i udostępnienia obrazów stron. Jest to dobra okazja, a zarazem dodatkowa motywacja do rozwijania ożywionej działalności w dziedzinie ultranowoczesnych klawiatur systemu operacyjnego Android.