This is how one lived in the Tsarist empire — with two striking examples

The most interesting portrait of Nicholas II Romanov - the Tsar thinks in his office, depressed by the burden of power. (Valentin Serov, public domain - public access). On the right side you can see an anonymous portrait of a woman who was destroyed by hard labor, and who earned her money doing the laundry for other people to feed their children. ("New Lodzer Zeitung", public access). This Czar knew what it means to have to endure a terrible calamity. He bore the heavy weight of the incurable disease of his only son, whom he could not bear to say he shall die at the young age. For the common people, he was a sweet heart, despite of the fact that he sometimes let this people to be shoot death, with much regret. when they were incited by the communists. Mainly because he guessed that an overthrow of the throne would bring not thousands, but many millions of victims with it.

The very poor harvest in the Tsarist empire in the summer and autumn of the year 1911 has skyrocketed food prices. This was exploited by the speculators to make big profits by grouping and reducing the supply. This situation has been noted by the authorities and they have taken various measures to prevent the famine.

In Russian Poland the harvest was better, so the decision was made to secure different kind of provisions for the important industrial city (textile industry) of Lodz

With the permission to trade on a larger scale for the farmers, many of whom did not have a problem to get to the city with the horse-drawn cart, the middlemen chain was switched off. In addition, the economic crisis following the inflation of agricultural products (the broad sections of the population did not have any money for cotton goods) was somehow alleviated in the Petrykov government. The working population was able to purchase necessities of life for a much lower sum of money, once again. The mild winter of that time has favored the whole action.

This issue was described in the press of Polish Germans as follows:

“The current increase in the price of agricultural products is felt by the poor population of the city of Lodz. Undoubtedly, the reason for this sad phenomenon is the insufficient number of existing markets where farmers can sell their products. As a result, the supply of agricultural products due to lack of space in the marketplaces is quite low.

The Lodz Committee for Food Prices Control has asked the competent authorities to increase the number of market days and to allow farmers to sell agricultural products not only in the markets, where there are marketplaces, but also in the streets of the town. This request has been answered favourably by the authorities; it was allowed to introduce 4 trading days a week till the 1st (14th) April 1912 in the city of Lodz: Tuesdays, Wednesdays, Fridays and Saturdays

The agriculturists have therefore been allowed to sell their food products on all markets in the hours set for market trading on the days indicated above. Likewise, until 10 o'clock in the morning on all other weekdays on all the streets of the city, with the exception of Petrykov Street [ulica Piotrkowska, Petrikauerstraße; the main street of the city] and the streets with tram traffic, to merchandise the food products directly from the cart. [...]

The Committee asks all citizens and our town' residents not to pursue the peasants off the real estate property, as they will remain with their carts in front of the houses [tenement blocks or barracks], but on the contrary — to give the porters a corresponding instruction and to command that, after the husbandmen left, to clean the streets in a properly way, in order to give no cause for resentment to the authorities, who behave so benevolently to the request of the Committee.”

An die Einwohner der Stadt Lodz: Das Komitee zur Bekämpfung der Teuerung in der Stadt Lodz, Präses F. Meyerhoff, Neue Lodzer Zeitung, January 6th 1912, Morgenausgabe, p. 13

The Russian Emperor and King of Poland acted as the father of his subjects, and the officials usually behaved as their older brothers

This situation in the important industrial center of Lodz was only one among many similar examples. The last tsar and his governors, also ministers were not the men who stood in the way of much needed reforms. They only wanted slow, circumspect reforms, but they ultimate goal was very noble one; that politics would be purified; that the morale of the community would be on a higher plane; that there would be less trickery in business, less exploitation in the society. There were not as progressive as i. e. US Presidents of that time were, simply because they knew that too much progress harbors more parasites than the tsarist bureaucracy.

The opening new farmland for colonizers who would increase the Russian empire's food supply was one of the most important activity fields of the tsars and theirs civil, sometimes also military servants. They protected the Russian, Baltic countries' and Polish industries with high tariffs and minimal restrictions on domestic trade. To transform Russia from an European backwater to an economically strong and politically reformed state was their main aim, and they obviously found some goods instruments to gain that end.

On the opposite pole were many important members of the so called higher, generous Anglo-Saxon race. The American economist Henry Walton Farnam criticized this state of mind. "Wealthy families often contain parasitic members, those who derive large incomes from society without rendering economic or public service in return."

Economist Scores Idle Rich, January 2nd 1912, The Spokesman-Review, p. 7

Remarkable situation of the farmers in the vicinity of the Lodz' industrial area

Lodz and the other industrial cities located in the vicinity of the city were a special part of the country. Here a valuable documentary with English subtitles:

Thousands of farmers had put their food production there on the market, usually after only a small amount of processing, at least not mixed with other products. However, only a part of them were privileged in the sense that they could also operate in the yards of the tenement houses, or had secured a fixed place in one of the permanent weekly markets in the industrial area of ​​Lodz and paid them on a permanent basis.

 

The view from the Petrykov Street (ulica Piotrkowska) to the New Ring (today: Plac Wolności - the Freedom Square, at that time one of the weekly markets), the Nowomiejska Street (New City Street) and the huge village Baluty. The Protestant (Lutheran) congregation of St. Trinitatis (today: the Roman Catholic Church of the Holy Spirit) on the second plan. Photo by Bronisław Wilkoszewski, taken in 1897. On the first plan we see a wagon of a Polish farmer, who has just delivered the food for the mostly German, but already at that time unequivocally polish-minded inhabitants of the main street.

In general, however, plant production was more than economical, despite of the Lodz' country being any of the best lands in Poland, and the main reason for this was the one hundred thousand or so workers who had very numerous families. As a result of the low wages of that time, they were forced to eat a lot of vegetables and fruits, and rarely could they afford a little meat. Only one, but a striking example.

In the tsarist Empire, the common people enriched themselves

“The buried money. In the village of Modrev (Modrzew), the municipality of Lagov (Łagiewniki), in the vicinity of Lodz (Łódź), the mates Mateusz and Józef Kowalskis manage more than a dozen mornings [about 6 to 8 hectares]. Due to the proximity of Lodz (Łódź) and Sgesh (Zgierz), the K. couple earn considerable profits from the land. Even so, her table and clothes bore witness to poverty rather than abundance. A few weeks ago Kowalska became seriously ill, so she became bedridden. Although Kowalski was deeply impressed by his wife's situation, he could not stay in front of her bed all the time. But many women: neighbors and relatives spent their time with her constantly.

One day Kowalska, unfortunately (because of a high fever, half unconscious), told this company where she had hidden the money. Her husband knew nothing about his wife confessions, as well as about the storage of the money. A few days later — this happened the week before Christmas — Kowalska gained some strength and hurried to check if the money was still in storage. But everywhere: in a cell, under a barn, in a garden, under trees, etc., she found only empty pits. Shortly thereafter, one of the relatives returned her 600 rubles, which she had found "quite by accident" in a cell. The rest was lost.

A few examples of golden coins, which the unfortunate Kowalska would have burried in her garden.

How much Kowalska had all the money, she did not know because she can not count. According to the neighbors, the sum total of the wife's savings amounted to — counting only in the garden — on several thousand rubles. As she herself said, there were 50 gold pieces besides papers [banknotes]."

„Rozwój” (the between the years 1897 and 1930 issued in Lodz daily), 2nd January 1912, p. 2

The Russian rule in Russian Poland was by no means as annoying as it is nowadays in most cases described on the Vistula river

In summary, it may be noted that the reign of the autocratic emperors of Russia in Poland had been a black night for the Polish patriots, yet it was enlightened by many much favorable for the development of the Polish nation factors. It would be a reasonable thing to abstain from stirring up hatred between the two most important Slavic peoples because of this part of their common history.

So lebte man im Zarenreich: Mit zwei auffälligen Beispielen

Das interessanteste Porträt von Nikolaus II. Romanow – der Zar denkt in seinem Büro, bedrückt von der Last der Macht. (Walen-tin Serow, pub-lic domain - öffentlicher Zu-gang). Daneben steht eine anonymes Bildnis einer Frau, die durch harte Arbeit zerstört wurde, weil sie das Geld für andere Leute die Wäsche machend verdient hat, um ihre Kinder zu ernähren. ("Neue Lodzer Zeitung", öffentlicher Zugang). Dieser Zar wusste, was es bedeutet, den schreck-lichen Unglück ausharren zu müssen. Er trug die schwere Last der unheilbaren Krankheit seines einzigen Sohnes, dem er nicht verkraften konnte zu sagen, er müsse jung sterben. Für das gemeine Volk war er ein liebes Herz, und mit Kummer ließ er manchmal auf dieses Volk, als es durch die Terroristen aufgehetzt wurde, schießen, weil erahnte, dass der Sturz des Thrones keine Tausende, sondern viele Millionen Opfern mit sich bringen würde.

Die Beamten des Zars gegen die Lebensmittelteuerung

Die Mißernte im Zarenreich im Sommer und Herbst 1911 hat die Lebensmittelpreise in die Höhe getrieben. Dies wurde durch die Spekulanten ausgenutzt, um durch Verknappung des Angebots große Gewinne zu machen. Diese Lage wurde durch die Behörden bemerkt und sie haben verschiedene Massnahmen vorgenommen, um die Hungersnot zu verhindern.

In Russisch-Polen war die Ernte besser, so wurde die Entscheidung getroffen die Versorgung der wichtigen Industriestadt Lodsch (Polnisch: Łódź, Textilindustrie) zu sichern, indem auf alternative Angebote ausgewichen wurde. Durch Erlaubnis zum Handel im größeren Umfang fûr die Landwirte, von denen viele kein Problem hatten mit seiner Fuhre (dem Pferdewagen) nach die Großstadt zu kommen, wurde die Vermittlerkette ausgeschaltet. Dazu wurde auch die aus der Teuerung der landwirtschaftlichen Produkte folgende Wirtschaftskrise (die breiten Bevölkerungsgruppen haben kein Geld für die Baumwollwaren gehabt) im Petrykauer Gouvernement irgendwie gelindert. Der milde Winter von damals hat die ganze Aktion begünstigt.

So wurde dies in der Presse der Polendeutschen geschildert

„Die gegenwärtig herrschende Teuerung der landwirtschaftlichen Produkte wird von der armen Bevölkerung der Stadt Lodz schwer empfunden. Zweifellos ist der Grund dieser traurigen Erscheinung in der ungenügenden Zahl der vorhandenen Märkte, auf denen die Landwirte ihre Produkte verkaufen können, zu suchen. Demzufolge ist auch die Zufuhr landwirtschaftlicher Produkte infolge Raummangels auf den Marktplätzen recht gering.

Das Lodzer Komitee zur Bekämpfung der Lebensmittel-Teuerung hat sich an die zuständigen Behörden mit der Bitte gewandt, die Zahl der Markttage zu vergrößern und darum nachgesucht, den Bauern zu gestatten, den Verkauf von landwirtschaftlichen Produkten nicht nur auf den Märkten, sondern auch in den Straßen der Staat zu bewerkstelligen. Dieses Gesuch wurde von den Behörden günstig aufgenommen; es wurde gestattet, bis zum 1. (14.) April 1912 in der Stadt Lodz 4 Handelstage wöchentlich einführen, und zwar: Dienstags, Mittwochs, Freitags und Sonnabends.

Den Landleuten ist somit gestattet worden, an den obenbezeichneten Tagen den Verkauf ihrer Lebensmittel-Produkte auf allen Märkten in den Stunden, die für den Markthandel festgesetzt sind, zu vollziehen. Desgleichen auch bis 10 Uhr früh an allen übrigen Wochentagen auf allen Straßen der Stadt, mit Ausnahme von Petrikauerstraße [ul. Piotrkowska; die Hauptstraße der Stadt] und der Straßen mit Tramway-Verkehr [Straßenbahnverker], von dem Wagen herab zu handeln. [...]

Das Komitee bittet alle Bürger und Einwohner, die Landleute, die mit ihren Fuhren vor den Häusern stehen bleiben, nicht fortzutreiben, sondern im Gegenteil — den Hauswächtern eine entsprechende Instruktion zu geben und ihnen zu befehlen, daß, nachdem die Landleute ihre Standorte verlassen haben, die Straßen in gehöriger Weise gereinigt werden, um den Behörden,die sich so wohlwollend zu dem Gesuch des Komitee verhalten haben, keinen Anlaß zu Prätensionen [zum Groll] zu geben.“

An die Einwohner der Stadt Lodz: Das Komitee zur Bekämpfung der Teuerung in der Stadt Lodz, Präses F. Meyerhoff, „Neue Lodzer Zeitung“, 6. Januar 1912, Morgenausgabe, S. 13

Die Aussicht aus der Petrikauer-Straße auf den Neuen Ring (heute: Plac Wolności – der Freiheitsplatz, damals ein der Wochenmärkte), die Nowomiejska-Straße (die Neustadt-Straße) und den riesenhaften Dorf Baluty. Die evangelisch-lutherische Gemeinde zu Sankt Trinitatis (heute: die römisch-katholische Kirche des Heiligen Geistes) auf dem zweiten Plan. Das Photo von Bronisław Wilkoszewski, 1897 aufgenommen. Auf dem ersten Plan sehen wir ein Fuhrwerk eines polnischen Bauers, der für die meistens deutsche, doch bereits damals eindeutig polenfreundlich gesinnte Einwohner der Hauptstfraße die Lebensmittel soeben eingeliefert hat. Ein Video-Material auf tadelloser deutschen Sprache;

 

Der russische Kaiser und König von Polen agierte wie ein Vater seiner Untertanen, und die Beamten benahmen sich meistens wie ihre ältere Brüder

Deratige Lage im wichtigen Industriezentrum von Lodsch war nur ein der vielen ähnlichen Beispielen. Der letzte Zar und seine Gouverneure, auch Minister, waren keinerlei die Männer, die den dringend notwendigen Reformen im Wege standen. Sie wollten aber nur langsame, umsichtige Reformen durchführen, doch ihr letztes Ziel war sehr edel; sie wollten dass die Politik gereinigt würde; dass die Moral der Volksgemeinschaft auf eine höhere Ebene erhebt wird; dass es in der Geschäftswelt weniger gemeine Tricks geben wird, weniger Ausbeutung in der Gesellschaft besteht. Sie waren nicht dermaßen progressiv wie z. B. die US-Präsidenten jener Zeit waren, weil sie ganz einfach wussten, dass zu viel Fortschritt mehr Parasiten beherbergt als die zaristische Bürokratie. Übrigens, in einigen Bereichen hatta das Zarenreich die Vereinigten Staaten von Amerika weitgehend übertroffen. Darüber soll ich noch, mit ein paar grundlegenden statistischen Angaben, dies und jenes schreiben.

Die Eröffnung neuer Ackerflächen durch Siedler, die die Nahrungsmittelversorgung des russischen Reiches erhöhen würden, war eines der wichtigsten Tätigkeitsbereiche der Zaren und ihrer zivilen, manchmal auch militärischen Beamten, die sehr oft in beispielhafter Zucht und Sitte arbeiten konnten. Sie schützten die russische, baltische und polnische Industrie mit hohen Zöllen und minimalen Handelsbeschränkungen im Binnenmarkt. Es war ihr Hauptziel, Russland von einem europäischen Rückstau in einen wirtschaftlich starken und politisch reformierten Staat zu verwandeln, und sie fanden offensichtlich die richtigen Mittel, um dieses Ziel zu erreichen.

Bei vielen wichtigen Mitgliedern der sogenannten höheren, großzügigen angelsächsischen Rasse war aber eher der Gegenteil der Fall. Der amerikanische Ökonom Henry Walton Farnam kritisierte diesen Geisteszustand. "Wohlhabende Familien enthalten oft parasitäre Mitglieder, die von der Gesellschaft ein hohes Einkommen beziehen, ohne im Gegenzug sich an Errungenschaften der Volkswirtschaft zu betiligen oder öffentlichen Dienst zu leisten."

Economist Scores Idle Rich, 2. Jan. 1912, “The Spokesman-Review, S. 7

Bemerkenswerte Lage der Landwirte in der Umgebung des Lodscher Industriegebiets

Lodsch und die anderen, in der Umgebung der Großstadt gelegene Industriestädte, waren ein besonderer Landesteil, der durch den Einfluß der östereichisch-deutschen Hochkultur verwandelt wurde. Glücklicherweise es wurde ein sehr interessanter Doku-Film aus dem Jahr 1912 bis zu unserer Zeit aufbewahrt. Wir sehen wie die Lodzermenschen (so nannten sich die Lodsch-Einwohner mit Stolz, weil sie überall als besonders einfallsreich, witzig und erfolgreich galten) ihre Möglichkeiten voll entfalten konnten. Wir können dort u. a. die Familie des verstorbenen Lodscher Großindustriellen Julius Heinzels, Freiherr von Hohenfels, eines Lebensreformers, sehen.Die einzigen bekannten Bildfenster der Industrie- und Handwerkaustellung, aus dem Juni 1912.

In Allgemeinen aber war die Pflanzeproduktion auch auf dem keinerlei besten Boden der Lodscher Landumgebung mehr als wirtschaftlich, und der Hauptgrund dafür waren die etwa ein hundert Tausend Arbeiter, die sehr zahlreiche Familien hatten. Infolge der nur langsam wachsenden Löhne von damals waren sie gezwungen viel Gemüse und Früchte zu essen, und nur selten konnten sie sich etwas Fleisch leisten. Nur ein, doch ein krasses Beispiel dafür.

Im Zarenreich bereicherte sich das Volk

„Das Vergrabene Geld. In dem Dorf Modrew (Modrzew), der Gemeinde Lagow (Łagiewniki), in der Umgebung Lodsch, bewirtschaften über ein Dutzend Morgen [etwa 6 Hektare], die Eheleute Mateusz und Józefa Kowalski. Aufgrund der Nähe von Lodsch und Sgesch (Zgierz) erzielt das Ehepaar K. erhebliche Gewinne aus dem Grundbesitz. Trotzdem zeugten ihr Tisch und ihre Kleidung eher von Armut als Überfluss. Vor ein paar Wochen wurde Kowalska schwer krank, so dass sie bettlägerig wurde. Obwohl Kowalski tief beeindruckt von der Lage seiner Frau war, konnte er sich nicht pausenlos vor ihrem Bett befinden. Doch zahlreiche Frauen: Nachbarn und Verwandten verbrachten dauernd ihre Zeit bei ihr.

Eines Tages erzählte Kowalska, unglücklicherweise (wegen hohem Fieber halb bewusstlos), dieser Gesellschaft, wo sie das Geld versteckt habe. Ihr Mann wusste nichts über die Geständnisse dieser Frauen, sowie über die Lagerung des Geldes. Ein paar Tage später – dies geschah in der Woche vor Weihnachten – gewann Kowalska etwas an Stärke und eilte sofort, um zu überprüfen ob das Geld in den Speicherungen immer noch gibt. Jedoch überall: in einer Zelle, unter einer Scheune, in einem Garten, unter Bäumen usw. fand sie nur leere Gruben. Kurz danach gab ihr eine der Verwandten 600 Rubel zurück, die sie „ganz zufällig“ in einer Zelle gefunden haben sollte. Der Rest war verloren.

Wieviel Kowalska das ganze Geld hatte, wusste sie nicht, weil sie nicht zählen kann. Nach Angaben der Nachbarn belief sich die Summe der Ersparnisse der Ehefrau K., nur im Garten verborgene zählend. auf mehrere Tausend Rubel. Wie sie selbst sagte, gab es außer Papieren [den Geldscheinen] auch 50 Goldstücke.“

„Rozwój” (der in den Jahren 1897-1930 in Lodsch erscheinendes Tagesblatt), 2. Januar 1912, S. 2

Ein paar Goldmünzen, die unselige Kowalska in ihrem Garten vergraben konnte.

Die russische Herrschaft in Russisch-Polen war keineswegs so lästig wie sie heutzutage am Weichsel geschildert wird

Zusammenfassend darf man feststellen, dass die Zeit des Regierens der autokratischen Kaiser von Russland in Polen war für die polnischen Patrioten eine schwarze Nacht gewesen. Allerdings wurde sie durch soviel günstige Faktoren erhellt, dass sie (bei Verbrauch des Verstandes) nicht ausgenutzt werden soll, um zwischen den zwei fähigsten, zugleich fremdemfreundichsten slawischen Völkern zum Haß zu schüren.

Życie za cara – na dwóch wyrazistych przykładach

Najciekawszy portret Mikołaja II Romanowa – car rozmyśla w swoim gabinecie, przygnębiony ciężarem władzy. (Walentin Sierow, pubłic domain – dostęp publiczny). Obok anonimowa po-dobizna wyniszczonej ciężką pracą kobiety, zarabiającej praniem dla innych ludzi pieniądze na utrzymanie swoich dzieci. („Neue Lodzer Zeitung”, dostęp publiczny) Ten car wiedział, co to znaczy być przygniecionym ciężarem nieszczęścia. Miał jedynego, nieuleczalnie chorego syna, któremu nie miał siły powiedzieć, że musi młodo umrzeć. Dla prostego ludu miał złote serce i z bólem serca niekiedy przyzwalał, by do tego ludu, oszukanego przez terrorystów, strzelano, bo przeczuwał że obalenie tronu pociągnie za so-bą wiele milionów, a nie tysięcy ofiar.

Carat kontra drożyzna

 

Nieurodzaj w państwie carskim latem i jesienią 1911 r. doprowadził do wzrostu cen żywności. Zostało to wykorzystane przez spekulantów do osiągania wielkich zysków poprzez ograniczanie podaży. Władze zauważyły tę sytuację i podjęły różne działania, aby zapobiec klęsce głodu.

W Kongresówce zbiory były lepsze, więc podjęto decyzję o zabezpieczeniu zaopatrzenia ważnego przemysłowego miasta Łodzi (przemysł włókienniczy), sięgając po alternatywne oferty. Poprzez zezwolenie na prowadzenie w mieście na znacznie większą skalę handlu przez rolników, z których wielu było w stanie dotrzeć do dużego miasta wozem zaprzężonym w konie, wyeliminowano łańcuszek pośredników handlowych. Na dodatek udało się w ten sposób złagodzić wynikający z drożyzny produktów rolnych (szerokie warstwy ludności nie miały pieniędzy na wyroby bawełniane) kryzys gospodarczy w guberni piotrkowskiej. Występująca w tym czasie łagodna zima sprzyjała całej akcji.
 

Polscy Niemcy śpieszyli z pomocą polskiemu społeczeństwu

 

„Ubodzy spośród ludności miasta Łodzi boleśnie odczuwają obecny wzrost cen produktów rolnych. Niewątpliwie przyczyną tego smutnego zjawiska jest niewystarczająca liczba istniejących rynków, na których rolnicy mogą sprzedawać swoje towary. W wyniku, ze względu na brak miejsca na targowisku, podaż produktów rolnych jest dość niska.

Łódzki Komitet Walki z Drożyzną poprosił właściwe władze o zwiększenie liczby dni targowych i zezwolenie rolnikom na sprzedaż produktów rolnych nie tylko na rynkach, na których znajdują się targowiska, ale także na ulicach miasta. Ten wniosek został rozpatrzony pozytywnie przez władze; wprowadzono 4 dni targowe w tygodniu aż do 1. (14) kwietnia 1912 r. w Łodzi: we wtorki, środy, piątki i soboty.

Rolnicy mogą zatem sprzedawać swoje produkty żywnościowe na wszystkich rynkach w godzinach określonych dla handlu na rynku we wskazane powyżej dni. Podobnie, do godziny 10 rano w pozostałe dni tygodnia na wszystkich ulicach miasta, z wyjątkiem ulicy Piotrkowskiej [główna ulica miasta] i ulic z linią tramwajową, handlując swoimi towarami bezpośrednio z wozu.

Komitet uprasza wszystkich obywateli naszego miasta, by nie przepędzali chłopów sprzed kamienic. Wprost przeciwnie – należy przykazać dozorcom, wydać im co do tego polecenia, by po odjeździe wiejskich handlowców każde miejsce handlu zostało jak najszybciej uporządkowane i wyczyszczone, Tak, by władze, które tak życzliwie się odniosły do próśb społeczeństwa, nie miały najmniejszych pretensji.”

An die Einwohner der Stadt Lodz: Das Komitee zur Bekämpfung der Teuerung in der Stadt Lodz, Präses F. Meyerhoff, „Neue Lodzer Zeitung”, 6. I 1912, wydanie poranne, s. 13

Car i jego urzędnicy – ojciec i starsi bracia 
poddanych

Ta sytuacja w ważnym ośrodku przemysłowym w Łodzi była tylko jednym z wielu podobnych przykładów. Ostatni car i jego namiestnicy, także ministrowie, nie byli ludźmi, którzy stali na drodze niezwykle potrzebnych reform. Chcieli jedynie powolnych, ostrożnych reform, ale ich ostateczny cel był nader szlachetny. Pragnęli aby atmosfera polityczna została oczyszczona; by moralność publiczna została podniesiona na wyższy poziom; aby było mniej oszustwa w prowadzeniu interesów, mniej wyzysku w społeczeństwie. Nie byli aż tak postępowi jak np. ówcześni prezydenci Stanów Zjednoczonych. Po prostu dlatego, że wiedzieli, że za dużo postępu naraz wytwarza więcej pasożytów niż carska biurokracja.

Zagospodarowanie nowych ziem uprawnych przez osadników rolnych, którzy zwiększali zapasy żywności imperium rosyjskiego, było jednym z najważniejszych obszarów działalności carów i ich cywilnych, czasem także wojskowych urzędników. Chronili oni przemysł rosyjski i polski, także ten zbudowany w krajach bałtyckich, przy pomocy wysokich ceł i minimalnych ograniczeń w handlu krajowym. Byli na najlepszej drodze do tego, aby przekształcić Rosję z wertepu Europy w gospodarczo silne i zreformowane politycznie państwo.

Na przeciwległym biegunie było wielu ważnych członków tak zwanej wyższej, hojnej rasy anglosaskiej. Amerykański ekonomista Henry Walton Farnam skrytykował ten stan rzeczy: „Zamożne rodziny często mają w swoich szeregach pasożytniczych członków, którzy czerpią wielkie dochody ze społeczeństwa, nie świadcząc dlań w zamian żadnych usług; ani w dziedzinie gospodarki narodowej ani służby publicznej”.

Economist Scores Idle Rich, 2 I 1912, The Spokesman-Review, s. 7

Za cara lud się bogacił

Łódź i inne, położone w pobliżu tego wielkiego miasta ośrodki przemysłowe, stanowiły dość szczególną część kraju. 

Tysiące rolników upłynniały tam, w zamian za gotówkę, swoją produkcję żywności. Żywności słabo przetworzonej, a już w żadnym wypadku nie zmieszanej z innymi produktami. Tylko część z nich była uprzywilejowana w ten sposób, że miała zezwolenie na prowadzenie handlu na podwórku którejś spośród wielkich kamienic czynszowych lub zapewnione i opłacone stałe miejsce na na jednym ze stałych targowisk łódzkiego okręgu przemysłowego. 

 

Widok z ulicy Piotrkowskiej na Nowy Rynek (obecnie: Plac Wolności), ulicę Nowomiejską oraz wieś Bałuty (fot.: Bronisław Wilkoszewski,1897). Na prawo widać chłopski wóz konny, z którego wynoszono towary spożywcze, przeznaczone dla mieszkańców sąsiedniej kamienicy.

Ogólnie rzecz biorąc produkcja roślinna, mimo że gleby terenów wiejskich wokół Łodzi nie zaliczają się bynajmniej do najlepszych, była jednak nie tylko opłacalna, a nawet więcej. Głównie ze względu na sto tysięcy robotników i ich liczne rodziny. W wyniku wypłacanych w tamtych czasach niskich zarobków te rodziny były zmuszone jeść dużo warzyw i owoców i rzadko mogły sobie pozwolić na trochę mięsa. Tylko jeden, ale za to wyrazisty przykład tych prawidłowości.

Utracony skarb Józefy Kowalskiej

„Zakopane pieniądze. We wsi Modrzew, gminy Łagiewnikl, w pow. łódzkim, gospodarują na kilkunastu morgach [kilku hektarach] Mateusz i Józefa małżonkowie Kowalscy. Ze względu na bliskie sąsiedztwo Łodzi i Zgierza K. czerpią z gospodarstwa znaczne zyski. Mimo to stół ich oraz odzienie dowodziły raczej biedy niż dostatku. Przed kilku tygodniami Kowalska zachorowała obłożnie. Kowalski, choć przejęty do głębi niemocą zony, nie mógł znajdować się ciągle około jej łoża, za to otaczały je liczne kumoszki i sąsiadki oraz krewni.

Pewnego dnia Kowalska w malignie [półprzytomna z powodu wysokiej gorączki] opowiedziała obecnym, gdzie przechowuje pieniądze. Mąż o zwierzeniach tych żony, jak również o miejscach przechowywania pieniędzy nic nie wiedział. W kilka dni potem — a działo się to w tygodniu przedświątecznym — Kowalska odzyskała nieco siły i natychmiast pośpieszyła sprawdzić, czy są pieniądze. Ale wszędzie — a więc: w komórce, pod stodołą, w ogrodzie, pod drzewami itd., znalazła tylko doły puste. Wkrótce potem jedna z krewnych oddała jej 600 rubli „znalezione' w komórce; reszta przepadła.

Ile Kowalska miała wszystkich pieniędzy, nie wie, gdyż liczyć nie potrafi. Zdaniem sąsiadów, suma oszczędności K. wynosiła kilka tysięcy W ogrodzie tylko, jak mówiła K. było, oprócz papierów [banknotów], «50 kawałków» złotych.”

„Rozwój” (gazeta codzienna, ukazująca się w Łodzi w latach 1897-1930), 2 I 1912, s. 2

Przykładowe złote monety z mennic cesarza rosyjskiego i króla polskiego, jakie mogła mieć zakopane w sadzie nieszczęsna Kowalska.

Uważnie studiując tamte czasy można dostrzec, że na co dzień panowanie rosyjskie było mało uciążliwe, a nawet korzystne

Jest to oczywiście szerszy temat i postaram się do niego powracać, a na razie tylko tyle: epoka rządów samowładnych carów Rosji na ziemiach polskich była dla polskich patriotów czasem nocy, w której zakamarkach czaiła się czarna rozpacz. Mimo to rozświetlało ją tak wiele świateł nadziei oraz owocnej pracy, że ta epoka (na zdrowy rozum) nie powinna być wykorzystywana do siania nienawiści między dwoma najważniejszymi narodami słowiańskimi.