Die Geschichte wiederholt sich in Mittelpolen: Polens EU-Entwicklung wie Giereks Neuerungen

 

Eine alte Straße in Polen, die frühen 1970en Jahren. Vor dem Hintergrund der vernachlässigten Zustände bedeutete das neue Laden ein Hauch von Hoffnung auf bessere Zukunft. Ein Bildfenster aus dem Farbfilm Blizna – Die Narbe (1976), dem Meisterwerk der polnischen Filmkunst. Das gesellschaftliche Drama erzählt von dem ehrlichen Kapitän der staatseigenen Industrie, der sich viel Mühe gibt, um das Leben der Einwohner einer mittelgroßen Stadt besser zu gestalten. Dies gelingt ihm am Ende nicht ganz.

„Ostrowiec Świętokrzyski (Heiligkreuz-Ostrowetz) ist eine große Stadt voll der Kontraste. Hier wurde viel getan, Stadtteile erweitert, Straßen und Plätze aufgeräumt. Die Sienkiewicz-Straße zum Beispiel ist besonders im Sommer schön, als sie mit frischem Grün geschmückt ist. Trotzdem macht beispielsweise die Kilinski-Straße einen ganz anderen Eindruck. Dieser Teil der Stadt ist staubig, und das nicht nur, weil dort Industriestaub fällt. Es wurde einfach lange nicht mehr in dieser Ecke geputzt. LKW-Stützpunkte und Unternehmen auf beiden Straßenseiten versuchen ebenfalls nicht, die Ordnung aufrechtzuerhalten.

Den Neuankömmling, der in der Nähe des Präsidiums der Volksstadtkammer (VSK) sein wird, begleiten auch nicht sehr gute Eindrücke:

Bruchbuden, zusammenbrechende Zäune, Schmutz und Unordnung an den Eingängen

Es ist notwendig zu erneuern, zu renovieren … Wir finden keine Rechtfertigung dafür - sagt der stellvertretende Vorsitzende des Präsidiums der VSK Zdzisław Sidor - Die Gebäuden werden bis Ende des Jahres enteignet und dann abgerissen. Hier soll nach dem Plan eine neue Innenstadt entstehen.“

(Potrzebna pomoc mieszkańców. "Echo" rozmawia z wiceprzewodniczącym prezydium MRN w Ostrowcu Świętokrzyskim Zdzisławem Sidorem. "Echo Dnia" Kielce, 11 października 1973, strona 3)

Derartige Ideen und die daraus folgenden Maßnahmen standen in der Volksrepublik Polen während des Gierek-Jahrzehnts, insbesondere in Mittelpolen, auf der Tagesordnung

Wie heute hat niemand in den entscheidenden Ämtern gefragt, ob zumindest einige kleine Mietshäuser eine größere Renovierung und Erhaltung für künftige Generationen verdienen. "In letzter Zeit gab es in Ostrowetz viele Abrissarbeiten", betonte der damalige Stadtleiter mit Stolz. Er fügte hinzu, dass die Abrissrate während seiner Amtszeit enorm beschleunigt wurde.

Infolge der Aufbruchstimmung der Regierungszeit Giereks haben wir viele Straßen, wo nur vereinzelte Altbauten geblieben sind, vererbt. Die Plattenbauten, die Spielplätze für Kinder usw. haben ihr Platz genommen.(Des Verfassers eigenes Bild und Werk)

Der Feldzug gegen die Altbauten, der damals begonnen wurde, um für die Beschaffung neuer Arbeitsplätze, Errichtung großflächiger Geschäfte, Bürogebäude und neuer Plattenbauten das günstigste Baugelände zu erhalten, ging mit dem Bau und der Renovierung von Landstraßen und einigen Straßen einher.

Es geschah in einem Ausmaß, welches stark an heute erinnert

Die Besonderheit dieses Jahrzehnts bestand darin, dass die Schulen auf verschiedenen Ebenen die Sauberkeit ausgewählter Straßen, Plätze und Innenhöfe überwacht haben. In der Praxis bedeutete dies eine unbezahlte Arbeit der Schüler dieser Schulen für die Stadt als sog. freiwilliger Arbeitseinsatz. Das bedeutete eine Reihe von Pflichten, die sich manchmal auch auf Erwachsene (die Werktätigen) bezogen, die seitens der Staats- und Parteiführung am Ort definiert wurden.

Die gewaltigen Investitionen der 1970en Jahren waren vor allem den polnischen Kindern zunutze. Nach dem schrecklichen Ausmaß der menschlichen Verluste des Landes im Zweiten Weltkrieg kümmerte sich die ganze Gesellschaft um sie. Man erlaubte ihnen sehr viel, sogar auf einer Luftmatratze auf dem Dach zu liegen und zu sitzen usw. Auch ihr „freiwilliger“ Arbeitseinsatz wurde gering festgelegt und diente unter den damals gegebenen Umständen vor allem als eine Erziehungsmaßnahme.

Ein Bildemfenster aus dem YouTube-Video: Zaczarowane podwórko (1974). Diese Fernsehkomödie, mit Edmund Fetting in einer der Hauptrollen, erinnert an den deutschen Film Das fliegende Klassenzimmer (1973).

Gleichzeitig es ist nicht zu leugnen, dass zu dieser Zeit wirklich neue, große Gemischtwarenladen und Kaufhäuser dringend gebraucht wurden

Besonders in alten und dicht bebauten Städten des Altpolnischen Industriegebiets mangelte es an Gewerbe- und Dienstleistungsflächen. In Opoczno beispielsweise hatte das größte Geschäft eine Fläche von 75 Quadratmetern. Aus diesem Grund wurde beschlossen, dort ein Warenhaus (eine solche Einrichtung wurde damals als Konsument-Warenhaus bezeichnet) mit einer Fläche von über 200 m2 und einem großen Selbstbedienungslebensmittelgeschäft (Kaufhalle) von 100 Quadratmetern zu errichten.

Die Neubauten in der VR Polen waren hässlich; einförmig und grau. Bei den PKWs es war aber ganz anders damit. Die waren weiß oder farbig. In den ersten Nachkriegsjahrzehten es gab immer noch eine Anzahl der Kraftwagen der reichsdeutschen Bauart auf den Straßen zu sehen. Hauptsächlich die BMWs (wie hier) oder Mercedes-540-Fahrzeuge. Es war damals üblich in solchen wunderbaren Fahrzeugen den Kindern eine Mitfahrt zu spenden.

Ein Bildemfenster aus dem YouTube-Video: Zaczarowane podwórko (1974).

Angesichts der damaligen Bedingungen war dies die einzige Möglichkeit, den wachsenden Bedürfnissen der Bevölkerung im Zusammenhang mit dem Bau neuer und dem Ausbau bestehender Betriebe gerecht zu werden. Dies bedeutete eine Zunahme des Einkommens und der Bevölkerung der Städte. Die Behörden hielten ihr Wort. In Opoczno gibt es ein in den 1970en Jahren gebautes Kaufhaus, das die Bewohner bis heute versorgt.

History repeats itself in Central Poland or stuck in the 1970s

An old street in Poland, the early 1970s. Against the background of a neglected area, the new store meant a touch of hope and a better future. A screenshot from the color film Blizna - The Scar (1976), the masterpiece of Polish movie art. The social drama tells the story of the honest captain of the state-owned industry, who goes to great lengths to improve the lives of the inhabitants of a medium-sized city. He does not succeed in the end.

!Ostrowiec Świętokrzyski (Holy Cross-Ostrovets) is a big city full of contrasts. Much was done here, districts expanded, streets and squares tidied up. For example, Sienkiewicz Street is beautiful, especially during the summer when it is decorated with fresh greenery. Nevertheless, for example, the Kilinski Street makes a very different impression. This part of the city is dusty, and not just because it's industrial dust. It simply has not been cleaned in this corner for a long time. Truck outposts and companies on both sides of the road are also not very much trying to maintain order. The newcomer, who will be in the vicinity of the Presidium of the People's City Chamber (PCC), also does not accompany very good impressions:

Shacks, collapsing fences, dirt and disorder at the entrances

- It is necessary to renew, to renovate ...

- We can not find any justification for this - says vice-chairman of the Presidium of the PCC Zdzisław Sidor - the buildings will be expropriated by the end of the year and then demolished. According to the plan, a new city center is to be built here."

(From "Echo Dnia", an old Polish newspaper issue, 1973)

Such ideas and the resulting measures were on the agenda in the People's Republic of Poland during the Gierek’s decade

especially in Central Poland. Like today, no one in the crucial offices asked if at least some tenement houses deserve major renovation and preservation for future generations. "There has been a lot of demolition work in Ostrovets lately," said the then city leader with pride. With a glint in his eye he said that the demolition rate had accelerated enormously during his term of office.

After the stormy and euphoric socio-economical development time of Gierek's reign, we inherited many streets where only a few old buildings have remained. The prefabricated buildings, the playgrounds for children, etc. have taken their place. (The author's own picture and work).

The campaign against the old residential and community buildings, which was then started in order to obtain the most favourable building site for the construction of large-scale stores, office and industrial plants buildings and new prefabricated blocks of flats, proceeded with the construction and renovation of country roads and some streets.

It happened on a scale that is very reminiscent of today

The special feature of this decade was that schools at different levels monitored the cleanliness of selected streets, squares and courtyards. In practice, that meant unpaid work of the students of these schools for the township, the so-called voluntary labour input. Or, in other words, a series of duties, sometimes referring also to adults (the working people), defined on the spot by the state and Communist party leadership.

The huge investments of the 1970s were mainly of the benefit of Polish children. After the terrible extent of the country's human losses in Second World War, the whole of society took care of them. They were allowed to lie and sit on an air mattress on the roof etc. Their "voluntary" work was also set low and served under the circumstances then given above all as a parenting measure.

A screenshot from the YouTube video: Zaczarowane podwórko (1974).

At the same time, it should be not denied that at these days new, large convenience stores and department stores were really needed

Especially in old and densely built-up cities of the Old Polish Industrial Area there was an acute lack of commercial and services space. In Opoczno, for example, the largest store had an area of 75 square meters. For this reason, it was decided to create a department store (such a facility was then referred to as a cooperative consumer department store) with an area of over 200 m2 and a large self-service grocery store of 100 square meters.

The new buildings in the PR of Poland were ugly; uniform and grey. but with the cars it was quite different. They were white or coloured. During the first post-war decades, there were still a number of cars of the German Reich design to be seen on the streets. They were mainly the BMWs (like here) or Mercedes 540 vehicles. It was then an usual thing s to give the children a ride in such a wonderful vehicle.

A picture window from the YouTube video: Zaczarowane podwórko (1974).

Given the conditions of these days, this was the only way to meet the growing needs of the population, which came to the fore of the region in connection with the construction of new and the expansion of existing state-owned enterprises. This meant an increase in the income and population numbers of cities. The authorities kept their word. In Opoczno there is a department store built in the 1970s, which supplies the inhabitants to this day.

Historia powtarza się w środkowej Polsce – jest jak za Gierka!

 

Stara ulica w Polsce, wczesne lata siedemdziesiąte. Na tle obrazu nędzy i rozpaczy nowy sklep oznaczał odrobinę nadziei na lepszą przyszłość. Kadr z filmu fabularnego Blizna (1976), arcydzieła polskiej sztuki filmowej. Ten dramat społeczny przedstawia dzieje uczciwego kapitana państwowego przemysłu, który dokłada wszelkich starań, aby polepszyć życie mieszkańców średniej wielkości miasta. W końcu jednak niezupełnie mu się to udaje.

„Ostrowiec Świętokrzyski to miasto rozległe [...] i pełne kontrastów. Wiele już tu zrobiono, rozbudowano dzielnice, uporządkowano ulice i skwery. Ładna jest na przykład ulica Sienkiewicza, szczególnie latem, kiedy zdobi ją świeża zieleń. Ale już ulica Kilińskiego robi wrażenie zgoła inne. Rejon zakurzony i to nie tylko z powodu opadających przemysłowych pyłów. Po prostu w tym zakątku dawno już nie sprzątano. Zlokalizowane po obu stronach ulicy bazy i przedsiębiorstwa także nie gustują w porządkach [...]. Nie najlepsze wrażenia towarzyszą również przybyszowi, który znajdzie się w pobliżu siedziby prezydium MRN (Miejskiej Rady Narodowej). Rudery, walące się płoty, przy wejściach nieporządki. Przecież to trzeba odnowić, Wyremontować...

Nie znajdujemy takiego uzasadnienia – mówi wiceprzewodniczący prezydium MRN w Ostrowcu Zdzisław Sidor — Do końca roku budynki będą wywłaszczone, a następnie rozebrane. W tym miejscu, zgodnie z planami, powstanie nowe centrum.

(Potrzebna pomoc mieszkańców. "Echo" rozmawia z wiceprzewodniczącym prezydium MRN w Ostrowcu Świętokrzyskim Zdzisławem Sidorem. „Echo Dnia” Kielce, 11 października 1973, strona 3)

Tego rodzaju pomysły oraz wynikające z nich działania były na porządku dziennym w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie gierkowskiej dekady

Zwłaszcza w Polsce Środkowej. Podobnie jak dzisiaj nikt nie pytał w decydujących o tym urzędach, czy aby przynajmniej niektóre kamieniczki czynszowe nie zasługują na remont kapitalny i zachowanie dla przyszłych pokoleń. „Ostatnio burzy się w Ostrowcu bardzo dużo” – podkreślał z dumą ówczesny gospodarz miasta. Dodał też, że za jego rządów tempo wyburzeń uległo ogromnemu przyspieszeniu.

Kampanii pozbywania się starego budownictwa w celu budowy nowych zakładów pracy, sklepów wielkopowierzchniowych, biurowców i nowych osiedli wielkopłytowych towarzyszyła budowa i remonty dróg oraz niektórych ulic.

W wyniku panującej za rządów Gierka pewności siebie i ducha Postępu odziedziczyliśmy wiele ulic, na których pozostało tylko kilka starych budynków. Ich miejsce zajęły bloki z wielkiej płyty, place zabaw dla dzieci itp. (Własne zdjęcie i praca autora)

Działo się to na skalę mocno przypominającą dzisiejsze czasy

Osobliwością tamtego dziesięciolecia było obejmowanie patronatu nad dbaniem o czystość wybranych ulic, placów i dziedzińców przez szkoły różnych szczebli. Oznaczało to w praktyce bezpłatną pracę uczniów i uczennic tych szkół na rzecz miasta w ramach tak zwanych czynów społecznych. Miało to charakter obowiązków dotyczących niekiedy również dorosłych (załogi niektórych zakładów pracy) określanych przez miejscowych przywódców partyjno-państwowych.

Ogromne inwestycje z lat 70. XX wieku wychodziły na korzyść głównie polskim dzieciom. W wyniku straszliwych rozmiarów strat w ludziach w kraju podczas II wojny światowej całe społeczeństwo się nimi opiekowało. Pozwalano im nawet leżeć i siedzieć na dmuchanym materacu na dachu itp. Ponadto wymiar ich „dobrowolnych” prac społecznych ustalano na niskim poziomie, a same te prace służyły, w istniejących w tym czasie warunkach, przede wszystkim jako środek wychowawczy.

Kadr z filmu na YouTube: Zaczarowane podwórko (1974). Ta komedia telewizyjna z Edmundem Fettingiem w jednej z głównych ról przypomina niemiecki film Das fliegende Klassenzimmer (Latająca klasa) z roku 1973.

Przy tym nie da się ukryć, że nowe duże sklepy i domy towarowe były wówczas rzeczywiście bardzo potrzebne

Zwłaszcza w starych i ciasno zabudowanych miastach Staropolskiego Okręgu Przemysłowego brakowało lokali handlowych i usługowych. Na przykład w Opocznie największy sklep miał powierzchnię 75 metrów kwadratowych. W związku z tym podjęto decyzję o wybudowaniu tam domu towarowego (taki obiekt określano wówczas jako Spółdzielczy Dom Handlowy) o powierzchni ponad 200 m2 oraz dużego, samoobsługowego sklepu spożywczego (supersamu) liczącego sobie 100 metrów kwadratowych.

Nowe peerelowskie budownictwo było brzydkie; jednostajne i szare. W przypadku samochodów było zupełnie inaczej. Były białe albo kolorowe. W pierwszych latach powojennych na ulicach wciąż było wiele samochodów wyprodukowanych w Rzeszy Niemieckiej. Głównie BMW (jak tutaj) albo Mercedes 540. Było wówczas przyjęte, że w tak cudownych pojazdach fundowano przejażdżkę dzieciom.

Kadr z filmu na YouTube: Zaczarowane podwórko (1974).

Biorąc pod uwagę ówczesne uwarunkowania tylko w ten sposób można było zaspokoić zwiększające się potrzeby ludności związane z budową nowych i rozbudową już istniejących zakładów pracy. Oznaczało to zwiększanie się dochodów i liczby ludności miast. Władze dotrzymały słowa. Wybudowany w latach siedemdziesiątych w Opocznie dom towarowy istnieje i służy mieszkańcom do dzisiaj.