30 I 1934 prezydent Franklin Delano Roosevelt wydał kolejny rozkaz wykonawczy, którym przekazał ogromne publiczne zapasy złota z rąk Urzędu Rezerwy Federalnej do dyspozycji Departamentu Skarbu. Pod zastaw niewielkiej części rezerwy złota wybijano monety i drukowano dodatkowe banknoty, aby starczyło łagodzącej nędzę gotówki na zasiłki dla bezrobotnych i inne pilne bieżące wydatki administracji waszyngtońskiej. Natomiast pobudzający popyt wzrost masy pieniężnej następował głównie w postaci wypuszczania na rynek coraz to nowych serii obligacji skarbu państwa, które zwiększały siłę nabywczą dzięki finansowaniu za nie zamówień publicznych.
Te serie obligacji skarbowych stanowiły coś w rodzaju daniny nałożonej na rzecz reszty społeczeństwa na bogaczy, a zarazem lokatę kapitału. Dzięki stuprocentowemu zabezpieczeniu waluty i obligacji rządowych w złocie zaufanie do administracji Roosevelta radykalnie wzrosło. Za uzyskane w ten sposób nadzwyczajne dochody prezydent i jego ministrowie budowali od zera programy reform społecznych i gospodarczych, wprowadzane w życie przez powołane w tym celu agencje federalne. Finansowali także ogromne inwestycje państwowe.
Źródło zdjęcia: Small stack of assorted U.S. coins on two one hundred dollar bills. / Garść wybranych amerykańskich monet, ustawionych na dwóch banknotach studolarowych. Free for private use. Commercial use allowed – swobodne wykorzystanie do celów osobistych, w tym komercyjnych, zachowując wygląd oryginalny.
https://www.quoteinspector.com/images/money/money-qi06/
Prezydent i jego sekretarze uprzejmie, ale zarazem bardzo stanowczo sugerowali kapitalistom w jaki sposób mają brać czynny udział w walce z wielkim kryzysem. Z tym zapewne należy wiązać ufundowanie przez rodzinę Rockefellerów stypendiów naukowych dla grupy wyjątkowo dobrze rokujących ekonomistów zagranicznych, wśród których znalazł się Oskar Lange.
Docent doktor Lange wyjechał na Zachód w roku 1934 jako uznany specjalista z dziedziny statystyki ekonomicznej. Miał tam spędzić następne 15 lat
Najpierw przebywał w Wielkiej Brytanii, a następnie udał się do Stanów Zjednoczonych, jako stypendysta, zaś w późniejszym okresie jako wykładowca. Uzyskał dodatkowy stopień naukowy z nauk ekonomicznych, potrzebny aby zostać profesorem na uniwersytecie w Stanach Zjednoczonych. W drugiej połowie 1936 r. powrócił do Krakowa na Wydział Statystyki, by podzielić się swoim nowym doświadczeniem i wiedzą z polskimi studentami i naukowcami. Potępiał reżim sanacyjny, który podporządkował sobie jego ojczyznę, ale był zainteresowany lepszą przyszłością ludu polskiego. Miał nadzieję, że jego wkład pomoże przezwyciężyć Wielki Kryzys również w ojczyźnie.
1 lipca 1938 r. jako profesor Wydziału Ekonomicznego Lange rozpoczął pracę na Uniwersytecie Chicagowskim – pracę o wielkim znaczeniu dla całego świata
Tjalling Koopmans, Jacob Marschak, Kenneth Arrow, Herbert Simon, Stanley Reiter i Leonid Hurwicz byli wybitnymi członkami i dyrektorami Komisji Cowlesa do spraw Badań nad Gospodarką, która rok później przeniosła się do Chicago. Komisja planowała i proponowała reformy monetarne, które wkrótce zostały przeprowadzone przez prezydenta Roosevelta. FDR i jego doradcy byli pewni, że ludzie Alfreda Cowlesa mogą osiągnąć kilka ważnych celów, które mogą okazać się kluczowe, jeśli reformy amerykańskiego kapitalizmu nie przyniosą odpowiednich wyników.
Poza tym nadchodziła już druga wojna światowa, a Biały Dom był świadomy, że będzie to kolejna możliwość zakończenia Wielkiego Kryzysu, ale Stany Zjednoczone muszą podjąć przygotowania aby okazać się co najmniej równie, a nawet jeszcze bardziej skuteczne w dziedzinie przemysłu zbrojeniowego, wykorzystania wszystkich zasobów na potrzeby wojny itp. jak państwa faszystowskie. W wyniku dżentelmeńskiego porozumienia między Alfredem Cowlesem a rektorem Robertem Hutchinsem trzej profesorowie z wydziału ekonomicznego Uniwersytetu Chicagowskiego: Oskar Lange, Jacob Mosak i Gregg Lewis otrzymali również stanowiska w owej Komisji. Tak więc zwolennicy teorii całkowitej równowagi byli w stanie wybrać kilka najlepszych umysłów na świecie, aby urzeczywistnić marzenia o pełnym zatrudnieniu i państwie opiekuńczym. W gruncie rzeczy lewicowe marzenia.
Lange rozpoczął pionierskie badania nad ekonomią matematyczną czyli ekonometrią
W tamtym okresie tylko niektóre rozprawy ekonomiczne zawierały kilka równań matematycznych. Większość z nich pozostawała pod silnym wpływem osobistej filozofii ich autorów. Zmieniło się to szybko dzięki staraniom Oskara Langego, a także jego kolegi uczonego i osobistego przyjaciela, genialnego matematyka Johna von Neumanna. Obaj panowie mówili płynnie po niemiecku, a Neumann miał stały zwyczaj przedstawiać w tym języku swoje poglądy i koncepcje w kręgu swoich kolegów z uczelni.
Razem nauczyli się od siebie wielu rzeczy, a publikacje Neumanna były przynajmniej wreszcie publikowane w zrozumiałym i poprawnym języku angielskim, ponieważ Lange został jego doradcą w tej dziedzinie. W rezultacie powstały bardzo potrzebne narzędzia do faktycznego centralnego planowania gospodarczego, zaszyfrowane w istnej poezji wyższej matematyki. Nawiasem mówiąc, potrzeba rozwiązywania coraz większej liczby równań zwiększających wydajność gospodarki narodowej była bodźcem do wynalezienia wielkich maszyn obliczeniowych. John von Neumann stworzył je kilka lat później, zakładając tym samym przemysł komputerowy oraz informatykę
Ekonomiści tamtej pierwszej szkoły chicagowskiej pracowali w kierunku położenia naukowych podwalin pod politykę ekonomiczną zapewniającą całkowitą równowagę gospodarczą
Postęp w ekonometrii wywarł głęboki wpływ na analizę ekonomiczną i zarządzanie podczas drugiej wojny światowej. Politycznym zadaniem pracy naukowej w tej dziedzinie było zapewnienie maksymalnie efektywnej ekonomii czasu wojny w „wielkim arsenale demokracji” (cytując Roosevelta), ale później także państwa dobrobytu dla każdego uczciwego obywatela. To podejście okazało się pomysłowe i skuteczne, zmieniając USA w supermocarstwo o niemal nieograniczonych możliwościach. Niestety tylko przez cztery dekady, zanim neoliberalne szaleństwo zniszczyło instytucje częściowego socjalizmu rynkowego, stworzonego przez politycznego konia roboczego i męczennika FDR.
Od tych teorii i ich praktycznych zastosowań był już tylko jeden krok w kierunku przedstawienia teorii rozwiniętego społeczeństwa sprawiedliwości społecznej – teorii socjalizmu rynkowego
W swoich rozważaniach o socjalizmie rynkowym Lange połączył centralne planowanie z wolnym rynkiem towarów i siły roboczej oraz z ekonometrią, wygrywając slynną debatę na temat wydolności gospodarczej ustroju socjalistycznego. W tym czasie prezydent Roosevelt wykorzystał swoje pelnomocnictwa wojenne i przygotował wszystko do upaństwowienia najważniejszych wielkich przedsiębiorstw. Całe gałęzie przemysłu zostały już faktycznie przejęte przez zarządców mianowanych przez prezydenta. Nie da się wykluczyć, że gdyby nie zmarł z przepracowania tuż przed zwycięstwem aliantów, wykorzystałby powszechny entuzjazm oraz opinię największego prezydenta wszystkich czasów do uspołecznienia wielkiej własności.
Oskar Lange porównał pewnego razu perspektywy wytworzenia w pełni wykorzystującej swoje możliwości gospodarki w ramach czysto teoretycznego (podporządkowanego w praktyce właścicelom wielkich interesów) doskonale wolnego rynku do próby napisania wielotomowej encyklopedii podjętej przez małpę. Nie miał wątpliwości, że ustrój który nie był w stanie zaspokajać podstawowych potrzeb zwykłych ludzi nie zasługuje na usprawiedliwienie ani na ciąg dalszy.
Prezydent USA Harry Truman podjął jednak umiarkowanie udaną próbę zdefiniowania nowego amerykańskiego supermocarstwa jako umiarkowanego projektu lewicowego
Uruchomił ważne programy rozwoju gospodarczego i społecznego, takie jak bezpłatne wykształcenie dla weteranów wojennych czy niedrogie mieszkanie dla wszystkich. Kontynuowano pomoc bezrobotnym mężczyznom i kobietom oraz innym obywatelom znajdującym się w wyjątkowo ciężkich kłopotach. Przede wszystkim utrzymano silne i bardzo potrzebne w odniesieniu do ogólnej równowagi gospodarczej federalne instytucje regulujące rynki i gromadzące nadwyżki produkcyjne.
Mieszkalne drapacze chmur oraz dające możliwość taniego (między innymi dzięki hojnym dopłatom federalnym) nabycia i utrzymania mieszkania bloki na budowanych według zasad centralnego planowania osiedlach mieszkaniowych. Stały się dość istotnymi znakami rozpoznawczymi amerykańskich miast w pierwszych powojennych dziesięcioleciach.
(kadr z wideo z YouTube: America in Color – The 1940s)
To owoce ciężkiej pracy niezłomnego patrioty prezydenta Roosevelta, a nie rzekoma niewidzialna ręka wolnego rynku, która faktycznie przestała istnieć pod koniec XIX wieku, sprawiły że Stany Zjednoczone Ameryki na kilka dziesięcioleci po największej ze wszystkich wojen stały się nie tylko militarną, ale także gospodarczą superpotęgą. Profesor Oskar Lange oczywiście dostrzegł owoce swoich teorii i pracy jego kolegów, ale był zmuszony zmienić swój styl życia. Jego ojczyzna wezwała go na pomoc i o dziwo, wraz z pewnym skromnym księdzem katolickim był jedynym człowiekiem, który mógł uratować Polskę.
No comments:
Post a Comment